چاقی مرضی
در قرن حاضر، تغییر در شیوه‌ی زندگی، رویکرد به شهرنشینی و صنعتی شدن، با افزایش شیوع بیماری‌های غیر واگیر همراه شده است. تغذیه یکی از عوامل مهم در بروز بیماری‌های غیر واگیر به حساب می‌آید و چاقی به عنوان مهم‌ترین مشکل تغذیه‌ای کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود که با سرعت قابل ملاحظه‌ای در حال افزایش است. تغییر الگوی غذایی روزانه و کاهش فعالیت فیزیکی روزمره که ناشی از روند روزافزون مشاغل کم‌تحرک است، در بروز این مشکل نقش اساسی‌تری دارند.
چه کسی چاق است؟
چاقی به حالتی گفته می‌شود که بیش از ۲۰٪ بالاتر از وزن ایده‌آل باشد. به‌عبارت دیگر چاقی وضعیتی است که در آن ذخایر چربی در بدن افزایش یافته و به‌حدی می‌رسد که می تواند به سلامت فرد آسیب برساند.
وزن ایده‌آل چقدر است؟
وزنی که در آن فرد احساس راحتی و سلامتی می‌کند و از نظر بهداشتی به وزنی گفته می‌شود که در آن مردم کمتر مبتلا به بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از وجود چربی در بدن، می‌شوند.
چگونه وزن ایده‌آل را محاسبه کنیم؟
روش‌های متعددی برای یافتن وزن ایده‌آل وجود دارد. ولی یک روش که کاربردی‌تر می‌باشد و جهت تشخیص اختلالات وزنی به‌کار گرفته می‌شود، اندازه‌گیری شاخص توده‌ی بدن یا BMI می‌باشد. در این روش ابتدا وزن فرد (به کیلوگرم) را به مجذور قد (به متر) تقسیم نموده (قد۲ ÷وزن ) و سپس آن‌را طبق جدول زیر تفسیر می‌کنیم(روش ساده‌تر اینست که وزن تقسیم برقد و سپس عدد به‌دست آمده را دوباره به قد تقسیم می‌کنیم!).
۱۸.۵ تا ۲۵ طبیعی
۲۵ تا ۳۰ اضافه وزن
۳۰ تا ۳۵ چاقی متوسط (درجه یک)
۳۵ تا ۴۰ چاقی زیاد (درجه دو)
بیشتر از ۴۰ فوق‌العاده چاق (درجه سه)
مثلا فردی‌که ۱۷۰ سانتی متر قد و ۱۲۰ کیلوگرم وزن دارد، دارای بی ام آی ۴۱ می‌باشد:
۴۱=(۲.۸۹)÷۱۲۰=۱.۷۲۲ ÷۱۲۰
فردی که بی ام آی بالاتر از ۳۰ دارد دچار بیماری چاقی است و بیماری را باید توسط پزشک به روش‌های طبی یا جراحی درمان کرد.
از سایت زیر هم میتوانید بی ام آی خود را بدست آورید
http://www.oabab.net/fa/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%84
اگر فرد دچار بیماری چاقی باشد و به فکر درمان آن نباشد چه مشکلاتی خواهد داشت؟
چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های گوناگون از قبیل بیماری‌های قلبی عروقی ، دیابت، فشار خون، آرتروز زانو، برخی سرطان‌ها (سینه، رحم، تخمدان، کیسه صفرا، روده بزرگ، پروستات)، اختلالات باروری و … می‌شود. در یک مطالعه‌ی آماری نشان داده شده که افراد چاق بیشتر از افراد معمولی در بیمارستان بستری می‌شوند و شیوع سکته قلبی در آن‌ها سه برابر بیشتر از افراد معمولی است. دیده شده است که افراد خیلی چاق تا حدود ۳۰ برابر بیشتر از افراد با وزن معمولی دچار بیماری دیابت می‌شوند و حدود شش برابر کسانی که مبتلا به دیابت شده اند بیشتر دچار مرگ و میر می شوند . حال اگر فرد دیابتی ۱۰ کیلوگرم وزن خود را کم کند میزان مرگ‌ومیر در وی ۳۰٪ تا ۴۰٪ کاهش می‌یابد.
آیا چاقی با اختلالات روانی و اجتماعی مرتبط است؟
چاقی از جمله مشکلاتی است که می‌تواند افراد چاق را در دوران کودکی نیز آزار دهد. عدم پذیرش روانی و اجتماعی کودکان و نوجوانان چاق از سوی دوستان و آشنایان و هم‌چنین تبعیض‌های اجتماعی که در مورد آن‌ها به‌کار می‌رود، می‌تواند به‌تنهایی به کاهش سلامت روانی این افراد منجر شود. تبعیض‌های اجتماعی در بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد، نشان داده شده است که در موقعیت اجتماعی یکسان از نظر هوش و تحصیلات، افراد چاق کمتر از افراد با وزن متناسب به موقعیت اجتماعی مناسب دست می‌یابند و در حقیقت، اضافه وزن در دوران جوانی، باعث می‌شود که فرد در زندگی آینده خود موفقیت‌های اجتماعی کمتری به دست آورد. در یک تحقیق بر روی زنان ۱۶ تا ۲۴ ساله مشخص گردیده است که زنانی که از ابتدا از بی ام آی بالاتر از ۳۰ داشتند سال‌های کمتری را در مدارس و دانشگاه‌ها گذرانده و کمتر موقعیت ازدواج پیدا کرده‌اند و در مقایسه با زنانی که اضافه وزن نداشتند بیشتر دچار فقر شده اند. افراد چاق غالباً مضطرب و افسرده هستند، که این حالت یا ناشی از چاقیست و یا به‌خاطر تلاشی ناموفق در رژیم‌های لاغری است. تحقیقات نشان داده است که سلامت روانی داوطلبان زن و مرد بسیار چاق، کم بوده و علائم افسردگی در آن‌ها از گروه‌های مرجع بیشتر بوده است.
علل چاقی چیست؟
علل مختلفی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم منجر به چاقی می‌شوند. چاقی به‌دلیل عدم تناسب بین تولید و مصرف انرژی در طولانی‌مدت می‌باشد. علل مختلفی منجر به عدم تناسب درتولید و مصرف انرژی در بدن می‌شوند. اما علل اصلی آن عبارتند از: نوع عادات، محیط زندگی فرد و ژنتیک.
عادات
در زمانه‌ای که محیط به‌سرعت قابل عوض شدن است، می‌توان به‌سادگی عاداتی را که به سلامت صدمه وارد می کنند کنار گذاشت. مثلا در بیمار چاق انتخاب نوع غذا و داشتن تحرک و فعالیت فیزیکی مهم می‌باشند. اگر به این دو موضوع کم‌توجهی شود عوارض نامناسبی بر جای می‌گذارند. مردم این زمانه به‌طور متوسط از مواد غذایی با کالری بالا بیشتر از افراد قدیمی استفاده می‌کنند لذا مواد پرکالری مانع جذب مواد غذایی مناسب برای بدن می‌شوند. این مشکلات رفتاری را بیشتر می‌توان در مهمانی‌ها و صرف غذا در رستوران‌ها مشاهده کرد.
محیط
محیط نقش کلیدی در ایجاد عادات و نحوه زندگی فرد دارد. عوامل محیطی گوناگون می‌تواند بر سلامت افراد تأثیرگذار باشد لذا جامعه امروزی به‌سمت زندگی کم‌تحرک پیش می‌رود. به‌طوری‌که ماشین‌سواری جایگزین قدم زدن، و تکنولوژی جایگزین فعالیت فیزیکی و غذاهای آماده و پرکالری جایگزین غذاهای سالم شده است.
ژنتیک
پدر و مادر چاق از طریق انتقال ژن‌های چاقی به فرزندان باعث چاقی آن‌ها می‌شوند.
بیماری‌های متابولیک
کم‌کاری تیرویید و کبد و پرکاری غدد فوق کلیه می‌تواند منجر به چاقی شوند.
مشکلات روحی و روانی
۴۵٪ افراد چاق مبتلا به افسردگی بوده که مجبور به مصرف داروهای ضد افسردگی هستند و این داروها می‌تواند چاقی ایجاد کند. اضطراب باعث پرخوری عصبی می‌شود. لذا درمان مشکلات روحی باعث درمان چاقی خواهد شد.
چگونه چاقی را درمان کنیم؟
هدف از درمان چاقی رسیدن به وزن مناسب است که سلامتی را به‌دنبال دارد. مقدار وزنی که بایستی کاهش یابد تا سلامتی به‌دست آید کمتر از آن چیزی است که بیمار چاق تصور می‌کند. معمولا کاهش وزن ۵ تا ۱۰ درصد سلامتی را به ارمغان خواهد آورد برای رسیدن به وزن مناسب که سلامتی را به‌دنبال داشته باشد می‌بایست رژیم غذایی و سبک زندگی را تغییر داد و بر فعالیت ورزشی و فیزیکی افزود علاوه بر آن پزشک می‌تواند با تجویز دارو و یا عمل جراحی به بیمار چاق کمک کند.
انتخاب روش درمانی:
برای انتخاب راحت‌تر روش درمانی مراجعین را معمولا به چند گروه تقسیم می‌کنیم:
گروه اول: افرادی که BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۵ دارند. این افراد سالم هستند و نیاز به اقدام خاصی ندارند.
گروه دوم: افرادی که BMI بین ۲۵ تا ۳۰ دارند. این افراد اضافه‌وزن دارند ولی بیمار چاق نیستند. در این گروه با تغییر عادات غذایی و رژیم درمانی و مصرف داروهای چربی‌سوز و ورزش می‌توانند به وزن ایده‌آل برسند.
گروه سوم: افرادی که BMI بالاتر از ۳۰ دارند. این عزیزان دچار بیماری چاقی هستند و نیاز به درمان بیماری توسط پزشک دارند. به این افراد معمولا سه نوع درمان پیشنهاد می‌شود:
۱- گذاشتن بالون داخل معده
۲- گذاشتن حلقه دور معده
۳- کوچک کردن معده شامل پلیسه و اسلیو معده
۴- کوچک کردن معده و کوتاه کردن روده شامل بای‌پس معده
کاهش وزن و افزایش وزن چگونه؟
پس از جراحی در طی ۲ سال اول به دنبال رعایت رژیم غذایی فوق و تمرینات ورزشی توصیه شده فرد ۵۰٪ تا ۸۰٪ اضافه وزن خود را از دست می‌دهد و می‌تواند مادام‌العمر وزن ایده‌آل خود را حفظ کرده و ثابت نگه‌دارد پس به یاد داشته باشید که از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، پر چرب و پر کالری بپرهیزید.
دکتر محمود راد