کیسه‌ی صفرا و بیماری‌های آن
کیسه‌ی صفرا روی سطح زیرین لوب چهارم کبد قرار دارد و عمل اصلی آن غلیظ کردن، ذخیره سازی و ترشح صفرای تولید شده توسط کبد است. ترکیب اصلی صفرا را کلسترول، بیلی روبین و نمک‌های صفراوی تشکیل می‌دهند.
بیلی روبین از آزاد شدن هموگلوبین در گلبول‌های سرخ منهدم شده به دست می‌آید. این ماده پس از انتقال به کبد، از طریق صفرا دفع می‌شود. نمک‌های صفراوی که به وسیله‌ی سلول‌های کبدی از کلسترول ساخته می‌شوند برای هضم و جذب چربی‌ها، ویتامین‌های محلول در چربی و بعضی از مواد معدنی ضروری هستند. صفرا وارد مجاری صفراوی شده و در نهایت از طریق مجراها وارد کیسه‌ی صفرا می‌شود. در طی عمل هضم با رسیدن غذا به دوازدهه( قسمت فوقانی روده باریک)، با تحریک کیسه صفرا، صفرا وارد دوازدهه می‌شود.
اختلالات سیستم صفراوی هر ساله میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌کند. بیماری‌های عمده مجاری صفراوی عبارت‌اند از:
سنگ کیسه‌ی صفرا
سنگ مجرای اصلی صفراوی
التهاب و عفونت کیسه‌ی صفرا .
سرطان کیسه صفرا(ناشایع)
پانکراتیت
سنگ کیسه‌ی صفرا
این بیماری سالانه میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌کند در بیشتر موارد بدون علایم ظاهری است. ولی وقتی سنگ از کیسه‌ی صفرا خارج و وارد مجرای صفراوی شود، ایجاد انسداد، درد و قولنج می‌کند. در صورت انسداد، التهاب کیسه صفرا به‌وجود می‌آید. هم‌چنین رنگ مدفوع روشن و ادرار پررنگ می‌شود و در صورت ادامه وضعیت، صفرا به عقب برگشته و موجب زردی و صدمه رسیدن به کبد می‌شود.
بیشتر سنگها از کلسترول، بیلی روبین و نمک‌های صفراوی تشکیل شده‌اند.
عوامل خطر ایجاد سنگها عبارت‌اند از:
مونث بودن، بارداری، سن بالا، توزیع چربی در ناحیه شکم،دیابت، استفاده از داروها (داروهای کاهش دهنده‌ی چربی خون، ضدبارداری)،کاهش سریع وزن و غیره است.
راه درمان سنگ کیسه‌ی صفرا، برداشتن کیسه‌ی صفرا به وسیله‌ی جراحی است. به‌ویژه اگر سنگها متعدد و بزرگ باشند. روش مخصوصی برای پیش‌گیری از سنگ کیسه‌ی صفرا، در افراد در معرض خطر وجود ندارد. عوامل تغذیه‌ای، چاقی باید هرچه سریعتر اصلاح گردد. بعد از عمل جراحی و فقدان کیسه صفرا، صفرا مستقیماً از کبد به روده ترشح می‌شود که با گذشت زمان لوله‌های صفراوی گشاد می‌شوند تا بتوانند مشابه کیسه‌ی صفرای اصلی، صفرا را در خود حفظ کنند و در مواقع ضروریت صفرا را به داخل لوله گوارش تخلیه نمایند.
شكايات شايع
علائم سنگهاي صفراوي از بي علامتي تا يك درد ناتوان كننده تغییر می‌کنند.
علائم شامل موارد زير است:
• درد خفيف تا شديد در بالاي شكم
• درد معمولاً شديد و طولاني بوده و اغلب براي تسكين آن نياز به تزريق مسكن وجود دارد.
• تب و لرز، تهوع و / يا استفراغ
• دردهاي شديد بالاي شكم كه انتشار به پشت داشته و به‌مدت بيش از سي دقيقه طول ميكشند و اغلب براي تسكين نياز به تزريق مسكن دارند معمولاً در اثر جابه‌جايي سنگهاي صفراوي ايجاد ميشوند و در اين موارد بايد احتمال سنگهاي صفراوي مطرح و در صورت وجود درمان شوند.
• يرقان (مشكل كبدي كه پوست را زرد ميكند)
• دردهاي ناشي از سوء هاضمه يا زخمهاي معده و اثني عشر را نبايد با درد ناشي از سنگ صفراوي اشتباه كرد. اين دردها خفيفتر بوده و با غذا رابطه داشته و معمولاً به آنتياسيد پاسخ می‌دهند.
• در موارد بسياري سنگ صفراوي علامتي ايجاد نميكند و به‌طور اتفاقي در سونوگرافي يافت ميشود. این گونه موارد بسته به شرایط بیمار و تصمیم پزشک فرق می‌کند.
درمان
سنگهاي صفراوي معمولاً علامت دار می‌شوند و نیاز به جراحی دارند. بعضي اوقات ممكن است پزشك شما صرفاً بخواهد وضعيت شما را به طور مداوم تحت نظر قرار دهد. ساير انواع درمان شامل دارو درماني، ERCP و اسفنكتروتومي است.
دارو درماني
ممكن است به صورت خوراكي براي از بين بردن بعضي از انواع سنگهاي كوچك داده شود. اما براي دارو درماني زمان طولانی لازم است تا اثر داروها ظاهر شود و سنگها ممكن است بعد از قطع دارو مجدداً ايجاد شوند. درمان دارويي براي افرادي‌كه نميتوانند جراحي شوند بيشتر فايده خواهد داشت.
ERCP و اسفنكتروتومي براي تخليه سنگهاي مجاري صفراوي ممكن است به تنهايي انجام شده يا بعد از آن، عمل جراحي براي برداشتن كيسه صفرا انجام شود.
جراحي اغلب براي برداشتن سنگهاي صفراوي و كيسه صفرا انجام ميشود. در حال حاضر بهترين انتخاب براي بيمار مبتلا به سنگ علامت‌دار كيسه‌ی صفرا عمل جراحي است و چنانچه توسط جراح متخصص انجام شود بيخطر و مؤثر است.
برداشتن كيسه صفرا از طريق لاپاراسكوپي
با ايجاد چند سوراخ كوچك بر روي پوست براي مشخص كردن و برداشتن كيسه صفرا انجام ميشود. با اين روش معمولاً سنگهاي صفراوي همراه با کیسه صفرا برداشته می‌شود.. درد و طول مدت بستري بعد از عمل در اين روش كمتر است.
تکنیک
در این عمل بجای برش ۱۵-۲۰ سانتی‌متری عمل باز از ۴ -۳برش نیم تا یک سانتی متری برای ورود ابزار لاپاروسکوپی (گیره – کلیپس و …) از میان تروکارها استفاده می‌شود. مراحل عمل به ترتیب عبارتند از:
آماده‌سازی بیمار – ایجاد پنوموپریتونئوم (دمیدن گاز به فضای شکم)- وارد کردن پورت‌ها – دیدن احشاء با لاپاروسکوپ (لاپاروسکوپی تشخیصی) – باز کردن پریتوئن احشائی – باز کردن مثلث کالوت – بستن و بریدن شریان و مجرای صفراوی – جدا کردن کیسه‌ی صفرا از بستر کبدی خود – بیرون آوردن کیسه صفرا و سنگها – شستشوی بستر عمل – بررسی نهایی با لاپاروسکوپ – خارج کردن گاز و بستن زخم
جراحي باز كيسه صفرا شامل يك برش بزرگتر براي برداشتن كيسه صفرا و هم‌چنين براي برداشتن سنگهاي داخل مجاري صفراوي است.
تفاوت‌های عمل باز و لاپاروسکوپی
عنوان عمل باز لاپاروسکوپی
درد بیمار بیشتر کمتر
مدت بستری بیشتر کمتر
اسکار محل برش زیاد کم و قابل قبول
عفونت زخم بیشتر کمتر
عوارض کلی بیشتر کمتر
رضایت بیمار کمتر بیشتر