تغييرات رنگ پوست باعث ايجاد مشكلات روحي و اجتماعي در افراد شده و به خصوص در كساني كه به دليل نوع شغل خود تماس چهره به چهره و مستمر دارند ميتواند موجب افسردگي يا تاثير گذاري بر فعاليت فرد شود.از اين رو شناخت علل اين اختلالات رنگدانه اي و درمان صحيح آنها بسيار مهم است و گاه درمانهاي ناصحيح ميتواند مشكل بيمار را زيادتر كند.درمان بيمار بايستي با توجه به علت بيماري ،شدت بيماري،شغل و شرايط اجتماعي و محيطي بيمار انجام شود.
از طرف ديگر بايستي بيمار اطلاعات صحيحي از بيماري خود، روش درمان، طول مدت درمان و مراقبتهاي بعدي داشته باشد. تغييرات رنگ پوست به دو صورت است : يكي پر رنگي يا لك تيره صورت و دوم كم رنگي يا سفيد شدن صورت . در لك هاي تيره پوست افزايش در پيگمان ملانين يا افزايش سلولهاي رنگدانه ساز ديده ميشود .
عوامل مختلفي مي توانند روي ميزان و كيفيت رنگدانه ها و سلولهاي رنگدانه ساز تاثير گذاشته و باعث تغيير رنگ پوست و ايجاد لك هاي تيره صورت شوند كه عبارتند از :بيماريها و اختلالات ارثي و ژنتيكي، بيماريهاي سوخت و ساز سلولي ،بيماريهاي هورموني ،بيماريهاي التهابي،عفونت هاي موضعي پوست ، عوامل شيميا يي، دارو ها ،علل تغذيه اي شامل كمبود ويتامين ها و سوء تغذيه و بالا خره بدخيمي هاي پوستي.
رنگ طبيعي پوست به سه عامل ،هموگلبين ،كاروتنوئيد و پيگمان ملانين بستگي دارد ،كه عامل سوم عامل اصلي تعيين كننده رنگ پوست است و اختلافات نژادي و جغرافيايي در رنگ پوست مربوط به اين رنگدانه است . تغييرات رنگ پوست در افراد به دو صورت است :
1- رنگ پوست ذاتي كه عبارت است از ميزاني از پيگمانتاسيون ملانين كه به صورت ژنتيكي تعيين شده و در غياب هرگونه تماس با نورخورشيد يا تاثيرات ديگر وجود دارد.
2- رنگ پوست اكتسابي كه در نتيجه تماس با نور آفتاب ايجاد مي شود .افزايش رنگ پوست همچنين ممكن است به علت هورمونال باشد همانند حاملگي و يا در بعضي بيماريها مثل ملاسما و آديسون كه در اثر هر دو عامل يعني تداخل بين عوامل هورمونال و نور آفتاب بوجود مي آيد.
سلولهاي حاوي رنگدانه هاي پوست در نقاط مختلف بدن تراكم متفاوتي دارند ولي بيشتر در صورت و ژنيتال ديده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور 2 برابر نقاط پوشيده است. عمل اصلي ملانين در انسان حفاظت از لايه هاي تحتاني پوست عليه نور خورشيد و جذب سلولهاي تخريب شده است .
از طرف ديگر پررنگي يا سياه بودن پوست ممكن است در مواردي مفيد نباشد. مثلا سياهپوستان 30 درصد بيشتراز سفيدپوستان از آفتاب گرما در يافت كرده و اين گرما با تعريق بيشتر خنثي مي شود در حالي كه در آب و هواي سرد ،پوست هاي روشن گرماي كمتري از طريق تابش از دست مي دهند. عيب ديگر پيگمانتاسيون يا پر رنگي پوست ممانعت از ساخت ويتامين D است.
به طوري كه در نواحي فقير نشين اطفال سياه پوست بيشتر از سفيد ها مستعد به ريكتز يا كمبود ويتامين D هستند،البته با توجه به اين واقعيت كه در سياه پوستان مقاومت بيشتري نسبت به مالاريا ،بيماريهاي پارازيتي وبيماريهاي عفوني علي رغم اشعه آفتاب شديد و سوء تغذيه وجود دارد ،به نظر مي رسد تيرگي پوست يك پديده ثانوي در ازدياد ذاتي ايمني طبيعي در آنها است .
فاكتورهاي ژنتيكي نقش اوليه و اصلي را در تعيين درجه رنگ طبيعي پوست و پاسخ به اشعه آفتاب بازي مي كنند.اختلافات نژادي بيشتر در شكل رنگدانه اي پوست است .
در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تيرگي پوست در انسان اتفاق مي افتد :
1- تيرگي فوري پوست كه بيشتر در افراد سبزه بوجودآمده و موقتي است و هما نگونه كه بسرعت ايجاد ميشود به زودي هم ناپديد مي شود.
2- افزايش تيرگي پوست متعاقب قرمزي پوست كه 48تا72 ساعت پس از در معرض نور آفتاب قرار گرفتن به وجودمي آيد بسته به واكنش پوست به نور آفتاب شش نوع پوست وجود دارد .
پوست نوع يك و دو مربوط به پوست نژاد اروپايي كه پوست بسيار روشن و چشم هاي آبي بوده كه اين افراد در مقابل آفتاب به هيچ وجه برنزه نمي شوند و پوست سوختگي سريع پيدا مي كنند .
پوست نوع سوم و چهارم افراد سبزه و آسيايي كه در مقابل آفتاب برنزه شده و سوختگي كم يا متوسط است و پوست نوع پنجم و ششم كه به طور عميق پيگمانته و معمولا در مقابل آفتاب مقاوم هستند .
شايعترين علل ايجاد لک صورت :
ملاسما يا لك حاملگي يكي از شايعترين علل ايجاد لك صورت است و اغلب در خانم هاي مراجعه كننده براي درمان لك صورت ديده مي شود كه يك لك اكتسابي قهوه اي رنگ صورت است كه به صورت آهسته قرينه به وجود مي آيد ،چون اين لك ها بيشتر در زنان حامله ظاهر مي شود يا عود ميكند به لكهاي حاملگي شهرت دارد ،ولي مي تواند در خانم هاي مجرد و حتي به ندرت در مردان نيز ديده شود اين لك ها بيشتر در گونه ها،پيشاني و چانه ديده ميشود و درسبزه ها مشخص است .
تيرگي يا لك پوست معمولا پس از زايمان ناپديد ميشود اما ممكن است براي ماهها يا سالها باقي بماند اين نوع لك صورت ممكن است بدون علت مشخص يا به صورت فاميليال مخصوصاً در افرادي كه در تماس با نور آفتاب خفيف تيره مي شوند، ديده شود .
بعضي خانمها متوجه مي شوند كه درست قبل از قاعدگي لك ها واضحتر مي شود. ملاسما يا لک حاملگي به طور شايع در خانم هايي كه قرص ضد بارداري مصرف مي كنند ديده مي شود كه با تماس با نور آشكارتر مي شود. اين خانم ها هنگامي كه حامله شوند همين لك را پيدا مي كنند. زمان زيادي طول ميكشد تا پس از قطع قرص ضد حاملگي اين لك بر طرف شود و يا ممكن است كه هرگز به طور كامل برطرف نشود. كك مك يا فركل كه بيشتر در افراد با پوست روشن ،موهاي قرمز يا بلوند و چشمان آبي ديده ميشود و از سن 5 سالگي شروع مي شود ،بصورت لك هاي كوچك قهوهاي روشن در مناطق باز بدن مثل صورت، شانه و پشت افراد ديده مي شود .
در تابستان تعداد ،اندازه و عمق كك مك افزايش ميا بد و در زمستان كوچكتر ،روشن تر و كم تعداد تر مي شود . اين نوع پيگمانتاسيون ممكن است از نظر زيبايي آزار دهنده باشد ولي خطري ندارد . در افراد مبتلا به فركل شيوع خال هاي بدن افزايش مي يابد كك مك هايي كه در سنين پايين شروع شده و در زمستانها هم با قي مي ماند بايستي حتما توسط پزشك بررسي گردد.
لك هاي پيري :
اين لك ها در اثر تماس حاد يا مزمن با نور آفتاب و افزايش سن بوجود مي آيد. معمولا لك هاي قهوه اي رنگ مسطح به اندازه يك سا نتي متريا بيشتر كه روي صورت و پشت دستها در سنين 30-40 سالگي شروع مي شود و با افزايش سن گسترده تر ،پررنگ تر و با تعداد زيادتر نمايان مي شوند.
هر چند در نمونه برداري تغييرات بد خيمي ندارند ولي مي توانند در سالهاي بعد تبديل به ضايعات بد خيم شوند لذا بايست درمان شوند .
لك هاي ناشي از سوءتغذيه و كمبود ويتامين :
اين لك ها در اثر كمبود ويتامين B12اتفاق افتاده و در نژاد هاي باپوست تيره شايعتر است. اين لك ها ظاهر لكه لكه دارند در كمبود ويتامين 1A گسترده بوده و همراه با برجستگي هاي شبيه پوست مرغ ظاهر مي شود. همچنين در كمبود اسيد فوليك، كمبود اسيد اسكوربيك و در انواع كم خوني ها نيز لك هاي مشابه ديده مي شود .
لك دراثرمصرف بعضي داروها :
مصرف بعضي داروها از قبيل كلرپرومازين ،دي پنيسيلامين،،هيدانتوئين ،داروهاي ضد مالاريا و دارو هاي ضد سرطان و ديگر داروها باعث ايجاد يك لك به اشكال گوناگون و همراه علائم ديگر مي شوند. مصرف طولاني مدت قرص ماينو سيكلين در درمان جوش و غرور جواني در نواحي جوشهاي ملتهب و قرمز پوست باعث تيرگي پوست مي شود .
لك هاي پس از التهاب پوست كه اين نوع لك پس از التهابهاي پوستي در اثر بيماريهايي مثل ليكن پلان،لوپوس اريتماتو يا بعد از سوختگي پوست در اثر آفتاب سوختگي يا سوختگي خفيف با عوامل ديگر، جوش غرور جواني دستكاري شده، سائيدن پوست براي برطرف كردن اسكار و فرو رفتگي پوست در همان محل ايجاد مي شود. در نژادهاي تيره و افراد سبزه شايعتر است و بيشتر در نواحي باز بدن مثل صورت رخ مي دهد.
موارد ديگر مانند آسيب پوست يا ضربه به پوست، كشيدن كيسه و ليف زبر در حمام بطور شديد و يا مالش پوست رانها روي يكديگر در افراد چاق مي تواند باعث ايجاد لك در همان محل شود. لك در اثر بيماريهايي مثل آسم، نارسايي كبدي و كليوي كه در زمان حملات آسماتيك تيرگي منتشر پوست براي سه تا چهار روز ممكن است وجود داشته باشد. همچنين در روماتيسم و نارسايي كليه و سيروز كبدي و بعضي بيماريهاي ديگر تيرگي گسترده پوست ديده ميشود.
علل متفرقه كه ملانيسم يا لك ارثي منتشر بدن و لك اطراف دهان يا لك پوست اطراف چشم و لكهاي كوچك قهوه اي كه در نقاط مختلف بدن ممكن است همراه يا بدون علايم ديگر باشند از علل ديگر لك تيره پوست هستند. استفاده از عطرها و ادوكلن ها كه حاوي 5- متوكسي پورالن و برگاموت هستند اگر پس از استعمال روي پوست در معرض نور آفتاب قرار گيرند باعث لكهاي تيره در پشت گوش، گردن و صورت ميشوند.لك هاي شغلي نيز در اثر تماس با تركيبات حاوي تار مانند آسفالت و روغن هاي معدني و تماس با نور آفتاب بوجود مي آيند. علل بسيار زياد ديگري براي ايجاد لك روي صورت بدن وجود دارند كه به دليل نادر بودن ذكرآنها در اين نوشته ضروري نيست ولي حتما بايستي توسط پزشك در موقع مراجعه مد نظر قرار گيرد.
درمان لك هاي قرمز :
لك هاي تيره پوست همانطوريكه گفته شد ععل مختلفي دارند كه بايستي بعد از بررسي علمي،علت يابي،معاينه دقيق و گرفتن شرح حال بيمار و بعضي مواقع پس از انجام آزمايشات و حتي تكه برداري از پوست،درمان صورت پذيرد. گاه افراد غير پزشك و يا سالنهاي آرايش براي درمان لك هاي صورت يك يا چند نوع كرم ضد لك بدون توجه به علت لك صورت تجويز مي كنند و بعضي از اين داروها تحت عنوان داروهاي گياهي ممكن است حا وي تركيباتي باشند كه در دراز مدت براي پوست وضعيتي بوجود مي آورند كه حتي براي متخصصين پوست هم غير قابل درمان شوند.
روشهاي درماني متعددي براي درمان لك صورت وجود دارد كه پزشك پس از بررسي هاي اوليه جهت بيمار انجام مي دهد. استفاده از داروهاي موضعي مثل هيدروكسين،تره سنيونين،اسيدهاي الفا هيدروكسي،اسيد كوجيك،اسيد آزلاتيك و كراتركسي ها مثل اسيد سا سبك ،اسيد لاكتيك و اقدامات درماني مانند پليگيك هاي شيميايي مثل tca ، فنل ،محلول جستر و پا ارم بريزن ، كوتر كرايو و بكار گيري ليزر هاي اربيوم ياك، ليزرC20و ليزر روبي مواردي هستند كه پزشك با توجه به وضعيت بيمار،نوع لك و علت آن در درمان از آن استفاده مي كنند.
نقل از روزنامه همشهري