مقاله درباره کوتاهی قد در کودکان

مقاله درباره کوتاهی قد در کودکان –

بسیاری از افراد حسرت قدبلندها را می‌خورند و آرزو می‌کنند قدشان کمی بلندتر شود؛ اما آیا واقعا می‌توان کاری در این زمینه و افزایش قد کودکان انجام داد و آیا کوتاهی قد، چاره‌ای دارد؟ وقتی صحبت از شیوه های مختلف افزایش قد می‌شود، صدها کار مختلف در ذهن انسان نقش می‌بندد؛ از دمپایی و کفش‌های افزایش‌دهنده قد گرفته تا جراحی و…. اما اگر شما هم در جستجوی شیوه‌ای برای افزایش قدتان هستید، خوب است بدانید خیلی از این روش‌ها فقط در حد حرف است و تبلیغ؛ در حالی که ورزش و تغذیه صحیح می‌تواند اثرات مثبتی در افزایش قد کودکان و نوجوانان داشته باشد.

افرادی که برای افزایش قد به پزشک مراجعه می‌کنند، اول باید با تعریف کوتاهی قد آشنا شوند؛ چرا که ممکن است اصلا قدشان کوتاه نباشد و آنها بی‌دلیل خودشان را به دردسر بیندازند. قد افراد با توجه به عوامل ژنتیکی و براساس قد والدینشان متفاوت است. بنابراین همه افرادی که با شکایت از کوتاهی قد به پزشک مراجعه می‌کنند، واقعا قد کوتاه نیستند و ممکن است اصلا به درمان خاصی برای افزایش قد نیاز نداشته باشند.

علت کوتاهی قد

دو علت شایع برای کوتاهی قد وجود دارد. علت اول کوتاهی قد ژنتیک است. در این حالت کودک قد کوتاه است زیرا پدر و مادر کوتاه قد بوده‌اند. در این کودکان رشد طبیعی است و سن استخوانی کودک نسبت به سن تقویمی عقب نیست. سن استخوانی در واقع نشان دهنده سن بیولوژیک واقعی کودک است. به عنوان مثال اگر کودکی ۱۰ ساله، سن استخوانی هفت تا هشت ساله داشته باشد نشان دهنده یک اختلال یا بیماری در کودک است. کم کاری تیروئید، کمبود هورمون رشد، سوء تغذیه و بیماری های دستگاه گوارش می‌تواند عامل عقب افتادن سن استخوانی نسبت به سن تقویمی کودک باشد. دومین علت شایع کوتاهی قد، تاخیر سرشتی در رشد است.

در این کودکان از سن دو سالگی کوتاهی قد دیده می‌شود و این در حالی است که پدر و مادر کوتاه قد نیستند. سرعت افزایش قد کودکان در سال تقریبا طبیعی است ولی سن استخوانی عقب است. در واقع قد کودک برای همان سن استخوانی مناسب است،‌ ولی نسبت به سن تقویمی، کوتاه است. بلوغ در این کودکان با تاخیر همراه است. علاوه بر این دو علت شایع،‌ علل دیگر مانند بیماری عمومی،‌ مانند سوءتغذیه، کمبود ویتامین‌های D و کلسیم که موجب نرمی استخوان می‌شوند، بیماری سلیاک که به حساسیت به پروتئین گندم منجر می‌شود،‌ بیماری‌های مزمن مانند کم‌خونی،‌ بیماری‌های التهابی و… نیز می‌توانند موجب کوتاهی قد شوند.

والدین از زمان تولد می‌توانند متوجه کوتاهی غیرطبیعی قد فرزندشان بشوند. والدین باید از دوران نوزادی به این نکته توجه داشته باشند؛ در صورتی که افزایش قد کودکان از نوزادی براساس منحنی‌های استاندارد بررسی شده و مشخص شود از حد طبیعی کوتاه تر است و در شرایطی که پزشک اطفال متوجه عدم رشد مناسب قدی کودک شود، باید برای پیگیری‌ و بررسی‌های بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنند. تا زمانی که علائم بلوغ ظاهر می‌شود، می‌توان برای درمان مشکلات کوتاهی قد اقدام کرد؛ بنابراین والدین باید توجه داشته باشند پسرها تا ۱۶ـ۱۵ سالگی و دخترها تا ۱۴ـ۱۳ سالگی می‌توانند برای افزایش قد خود مراجعه کنند.

تشخیص کوتاهی قد و علت آن باید از سوی پزشک متخصص غدد و براساس شرح حال بالینی، نژاد، ژنتیک، تاریخچه خانوادگی، قد پدر و مادر، مقایسه سن استخوانی، وضع تغذیه و برخی مطالعات آزمایشگاهی باشد.

قد یک فرد بر مبنای قد پدر و مادر و اقوامش سنجیده می شود، چنانچه از لحاظ ژنتیکی قد پدر و مادر کوتاه باشد، کوتاهی قد کودک نیز طبیعی است اما اگر قد کودک از معدل قد پدر و مادرش کوتاه تر باشد، از جمله افرادی است که می تواند کاندید افزایش قد قبل از سن بلوغ قرار گیرد تا کمبود قد آنان جبران شود؛ به طور کلی روش درمانی دختران و پسران با یکدیگر متفاوت نیست، اما هرچه بلوغ دختر عقبتر بیفتد و استخوان دیرتر بسته شود، بهتر است بنابراین در این سن برای درمان کوتاهی قد این افراد از آمپولی به نام GnRHa استفاده می شود تا استخوان این افراد بسته نشود و مداوا تداوم یابد، البته اگر دختران در سن بلوغ دچار عادت ماهانه نیز شده باشند، می توان مانع بسته شدن استخوان آنان شد.

در برخی از موارد کمبود مواد معدنی و غذایی همچون پروتئینها، ویتامین ها و آهن در بدن کودک موجب وقفه رشد کودکان می شود. بسیاری از افراد نیز به دلیل کمبود هورمون های ذکرشده یا عفونت های مزمن کلیوی یا بیمار یهای روماتیسمی مجبور به استفاده از کورتون هستند که جلوی رشد قدی این بیماران را می گیرد. باید توجه داشت این داروها در افراد مبتلا به روماتیسم یا بیماری های کلیوی باعث می شوند سلول های هورمون رشد یا حتی تیروئید در سطح سلولی DNA عمل کند و در نتیجه این افراد رشد خوبی نداشته باشند بنابراین با در نظر گرفتن این عوامل می توان وقفه رشد کودکان مبتلا را جبران کرد.
هر اقدام درمانی برای افزایش قد باید قبل از بسته شدن صفحات رشد یا همان صفحات غضروفی استخوان‌ها انجام شود. در دختران در حدود هجده سالگی و در پسران در حدود بیست سالگی این صفحات رشد بسته می‌شود.

درمان کوتاهی قد با هورمون رشد نیز پس از تشخیص قطعی کمبود این هورمون و قبل از سنین بسته شدن صفحه رشد استخوان می‌تواند روش درمانی موثری باشد. البته عوارض احتمالی آن مثل افزایش فشار مغزی را باید مد نظر داشت.

بطور کلی بهترین شیوه درمانی برای افزایش قد، پیشگیری از کوتاهی قد است. کودکی سن بسیار حساسی است و اغلب رشد فرد در این سنین بیشترین سرعت را دارد. بنابراین در صورتی که کودک از فعالیت و تغذیه مناسب برخوردار باشد به حداکثر توان رشدی خود دست می یابد. نکته دیگر تشخیص زودرس و صحیح کوتاه قدی در کودک است. چراکه بیشترین شانس برای افزایش طول قد افراد تا قبل از بسته شدن صفحات رشد وجود دارد و پس از آن سخت تر می توان کاری کرد.

پس از تشخیص کوتاهی قد، با استفاده منظم و درست داروهایی که توسط پزشک متخصص افزایش قد تجویز شده است می توان کمبود رشد را جبران کرد. این داروها می توانند هورمون رشد یا مواد مغذی مکمل مثل کلسیم، آهن و روی باشد یا حتی هورمون هایی باشد که بلوغ فرد و در نتیجه بسته شدن صفحات رشد را به تاخیر می اندازد.
در مورد روش های درمانی برای کوتاهی قد بزرگسالان راه های زیادی ارائه شده که مستدلترین آنها عمل جراحی افزایش قد روی استخوان های بلند فرد است. البته این عمل جراحی بسیار پرهزینه و پیچیده است. به علاوه طول دوره ریکاوری و تحمل این دوره برای بیشتر افراد بسیار سخت است تا آنجا که برخی مراکز ابتدا ظرفیت فرد را برای تحمل دوره ریکاوری می سنجند و سپس اقدام به عمل جراحی می کنند.

برخی از افراد با توجه به تبلیغات ماهواره ای ، روش های افزایش قد مختلفی را برای  خود امتحان می کنند که بی تاثیر است. یکی از روش هایی که برای افزایش قد امتحان می شود تزریق هورمون های رشد است که عوارض بسیاری داشته و موجب رشد عرضی استخوان ها شده و درنتیجه دست و پاهای فرد بزرگ شده و چانه و پیشانی وی جلو آمده و فرم دندان ها نیز تغییر می کند چرا که صفحات رشد استخوانی بسته شده است و با تزریق هورمون نیز اجازه افزایش قد را به فرد نمی دهد.

موارد تجویز هورمون رشد
کمبود ترشح هورمون
سندرم ترنر(یعنی دخترانی که یک کروموزوم Xکم دارند وکاریوتایپ آنهاX0است)
نارسایی کلیه در مرحله آخر قبل از پیوند و شروع مجدد یکسال پس از پیوند
سندرم پرادرویلی(دراین سندرم اختلال رشد درسال اول زندگی وپس از ان چاقی مفرط توام باکوتاهی قدو چند انگشتی شایع است)
کاهش رشد داخل رحمی:(IUGR )در صورتیکه قد کمتر از۵/۲ انحراف معیار زیر قد طبیعی باشد و جبرا ن عقب افتادگی رش د طی ۴ سال اول عمر و یا بیشتر صورت نگرفته باشد.
کوتاهی قد بدون علت(ایدیوپاتیک)
قد کمتر از۲۵/۲ انحراف معیار از قد طبیعی برای سن و جنس و پیش بینی قد نهایی کمتر از صدک پنجم با صفحه رشد باز(صدک پنجم در منحنی های رشد CDCقابل مشاهده ومقایسه هست)

راه های افزایش قد
افزایش قد با ورزش
همانطور که ورزش مداوم برای تناسب اندام ضروری است، برای افزایش قد نیز لازم است. یوگا ورزشی است که در این زمینه جدا تاثیرگذار است و منجر به افزایش قد تا ۸ سانتی متر می گردد. ورزش یوگا باعث افزایش ترشح و نیز فعالیت هورمون های رشد می شوند. شنا، بدمینتون، دوچرخه سواری، پرش، کشش و ژیمناستیک از سایر ورزش هایی هستند که می توانند منجر به افزایش قد بدن شوند.

خواب کافی و رشد قدی
خواب کافی، حداقل ۸ ساعت در شبانه روز تاثیر مهمی در افزایش قد دارد. تاثیرات خواب کافی از تاثیر آن بر هورمون های بدن ناشی می شود.
در واقع در هنگام خواب، هورمون رشد که مسئول اصلی افزایش قد است، بیشتر ترشح می شود و از این رو افزایش قد تسهیل می شود. از طرفی خوابیدن، وضعیت بدنی شما را اصلاح می کند. زمانی که شما به پشت می خوابید، فشار از روی ستون فقرات برداشته شده و استخوان ها در موقعیت صحیح قرار می گیرند و این منجر به رشد بهتر و بیشتر می گردد. تغییر عادات خوابیدن ممکن است در ابتدا سخت باشد، اما فراموش نکنید که بعد از گذشت دو هفته، بدن به شرایط خواب جدید عادت می کند.

جراحی افزایش قد
یکی دیگر از راه های افزایش قد، جراحی برای افزایش طول اعضای بدن است. اما در این خصوص نیز لازم است در ابتدا اطلاعات کافی در خصوص نحوه عمل جراحی و پزشک متخصص را کسب کنید. در این زمینه نتیجه ی بسیاری از عمل ها مطلوب نخواهد بود و ممکن است به درد همیشگی و آزاردهنده در اعضای بدن منجر شود. پس بهتر است از جراحی هایی که با قیمت پایین سعی در جلب کردن توجه شما دارند پرهیز کنید. نتایج نامطلوب جراحی به آسیب های مداوم منجرخواهد شد.

دختران جوان بدانند درست است که به طور معمول روند افزایش قد تا سن ۱۷ سالگی متوقف می شود، اما نترسید. شما می توانید به آرامی و به طور پیوسته قدتان را بلند کنید. برای شروع بهتر است با یک ورزش کششی شروع کنید. برنامه ورزشی روزانه را در برنامه خود قرار دهید. به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

پزشک متخصص در صورت لزوم، برای شما داروهایی را تجویز می کند که می تواند در افزایش قد شما تاثیرگذار باشند. در خصوص تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی برای افزایش قد با پزشکتان مشورت کنید. سعی کنید تا حد امکان برای روش های افزایش قد، به فکر جراحی نباشید.

ترجمه و تلخیص دکتر دهقان منشادی فوق تخصص غدد متابولیسم ورشد کودکان – برگرفته از کتاب مرجع طب غدد ویلیامز ۲۰۱۲