کوتاهی قد و کاهش رشد قدی می تواند ناشی از کمبود ترشح هورمون رشد در اثر عوامل ارثی یا محیطی باشد که با تشخیص به موقع پزشک قابل درمان است. ترشح این هورمون که از غده هیپوفیز صورت می‌گیرد، هنگام شروع بلوغ به سرعت افزایش می‌یابد که نتیجه آن رشد قابل توجه در این سنین است اما با ترشح هورمون‌های جنسی صفحات استخوانی بسته شده و کم‌کم رشد قدی متوقف می‌شود. اگر این افزایش هورمون صورت نگیرد کودک کوتاه قد باقی می‌ماند که البته همان‌طور که گفته شد این کوتاه قدی با تشخیص به موقع پزشک و هورمون‌تراپی قابل درمان است.
کمبود هورمون رشد، تنها بر اساس آزمایش‌های هورمونی مشخص نمی شود و حتما سرعت رشد در دوران کودکی نیز باید بررسی شود، یعنی اگر در دوران کودکی، سرعت رشد قدی خوب بود، بر اساس یک آزمایش هورمونی نمی توان کمبود هورمون رشد را تشخیص داد و درمان را شروع کرد. علت باید معلوم شود و قد کودک به طور دقیق بر اساس منحنی‌های استاندارد رشد سنجیده شود.
یکی از دلایل رشد ناکافی بچه‌ها می‌تواند کمبود هورمونی باشد. هورمون‌های مختلفی در روند رشد و تکامل بچه‌ها تاثیر گذارند. از این میان می‌توان هورمون‌های تیروئید، غدد فوق کلیوی و هورمون‌های مختلف غده هیپوفیز نظیر هورمون رشد را نام برد. در مورد هورمون رشد آزمایش‌های خاصی وجود دارد. اگر کودکی کوتاه قد است،می‌توان ابتدا این آزمایش‌ها را انجام داد تا مطمئن شد که کودک از نظر هورمون رشد مشکل دارد یا نه. اگر دچار کمبود این هورمون باشد مسلما جایگزین کردن و تجویز هورمون رشد کار عاقلانه‌ای است. اما در غیر این صورت به نظر نمی‌رسد که تجویز این هورمون کمک خاصی به کودک کند.
هورمون رشد از غده هیپوفیز که به اندازه یک آلبالوست و در کف مغز قرار دارد، ترشح می‌شود. ترشح این هورمون از غده هیپوفیز تحت تاثیر عوامل هورمونی که از غده هیپوتالاموس ترشح می‌شوند، تنظیم می‌شود. هورمون رشد از ابتدای تولد نقش بسیار مهمی در زندگی انسان دارد. اثر آن در کودکان عمدتا روی رشد قد است و کمبود آن یکی از علل مهم و قابل درمان کوتاهی قد. این هورمون در بزرگسالان هم ترشح می‌شود اما بعد از بلوغ، ترشح آن کاهش‌می‌یابد. از طرفی چون در بزرگسالان صفحه‌های رشد استخوانی بسته‌شده‌است، نقشی در افزایش قد ندارد اما اگر این هورمون پس از بلوغ زیادتر از معمول ترشح شود، باعث حجیم شدن استخوان‌ها بدون افزایش طول آنها خواهد شد (بیماری آکرومگالی). هورمون رشد در سطوح فیزیولوژی و طبیعی بدن بزرگسالان تاثیرات دیگری دارد. به عنوان مثال کمبود هورمون رشد می‌تواند باعث کاهش انرژی، خستگی‌پذیری، افسردگی، کاهش توده عضلانی بدن، افزایش توده چربی بدن و پوکی استخوان شود بنابراین امروزه کمبود هورمون رشد را در سنین بزرگسالی نیز مورد توجه قرار می‌دهند و چنانچه ثابت شود در یک فرد بزرگسال کمبود هورمون رشد وجود دارد، باید حتما درمان شود.
ارزیابی رشد قدی با استفاده از منحنی رشد
پس از ارزیابی رشد قدی و رسم در منحنی:
رشد قدی در مقایسه با منحنی رشد زیر صدک ۳% می باشد این کودک کوتاه قد است و بررسی بیماری زمینه ای و بیماریهای اندوکرین لازم است.
بالای صدک ۳ است ولی طبق منحنی رشد پیش نمی رود این کودک دچار اختلال رشد است. در اینصورت باید:
کودک از نظر بیماریهای عمومی از جمله سوء تغذیه بررسی شود
آموزش به مادر از نظر تغذیه
پی گیری و مراجعه بعدی
بالای صدک ۳ است و موازی با منحنی رشد پیش می رود این کودک طبیعی است و شامل موارد کوتاه قدی سرشتی و کوتاه قدی ژنتیکی می باشد.
۱-بررسی بالینی
۲-بررسی ازمایشگاهی
بررسی کودک کوتاه قد
بررسی بالینی شامل:
خصوصیات زمان تولد
سیر رشد (در صورتیکه امکان داشته باشد)
سابقه بیمار (بیماری-مصرف دارو)
درمعاینه بالینی:
معاینه فیزیکی کامل(سمع قلب –لمس شکم …..)
ارزیابی تناسب اندامها
قد نشسته به ایستاده
علائم بیماریهای اندوکرین(غدد درون ریز)
معاینه ته چشم و اندازه گیری فشار خون
ازمایشات اختصاصی شامل:
تستهای تیروئید
تست تحریکی هورمون رشد
سایر تستهای هورمونی در صورت لزوم