برونشكتازی چيست ؟عوامل ايجاد برونشكتازی چيست؟ برونشكتازی تا چه حد رايج است؟ علائم برونشكتازی چيست؟ چگونه مي توان برونشكتازی را تشخيص داد؟
برونشكتازی عريض شدن غيرطبيعي يك يا چند مسير هوا است. در مسيرهاي هواي غير طبيعي مخاط زيادي توليد ميشود كه آنها را مستعد عفونت مي سازد. مهمترين علامت آن سرفه است كه خلط سينه زيادي ايجاد مي كند. درمان اغلب شامل فيزيوتراپي معمولي و دوره درماني با آنتي بيوتيكها مي شود. درمان بلند مدت آنتي بيوتيكها در برخي موارد مورد نياز است.
گاه از داروهاي استنشاقي استفاده ميشود. نبايد سيگار بكشيد چون سيگار همه چيز را بدتر مي كند. گاهي نياز به عمل جراحي است. ايمن سازي عليه آنفولانزا و سينه پهلو پيشنهاد ميشود.
شناخت مسيرهاي هوا
هوا از طريق لوله هاي هوا (ناي) به ريه ها مي رود. ناي به شاخه هايي تقسيم ميشود كه نايچه ناميده ميشود.
هوا از نايچه به ميليونها كيسه كوچك هوا (حبابچه) وارد ميشود. اكسيژن موجود در هوا از طريق جداره هاي نازك كيسه هاي هوا به جريان خون منتقل ميشود.
غدد كوچكي در جداره مسيرهاي هوا مقدار كمي مخاط ايجاد مي كنند. اين مخاطها مسيرهاي هوا را مرطوب نگه مي دارند و همچنين ذرات گرد و غبار موجود در هواي تنفس شده را مي گيرند. موهاي بسيار زياد ريزي (مژگاني) بر روي سطح سلولهاي جداره مسيرهاي هوا وجود دارد. ميليونها مژگان موجود بر جداره مسيرهاي هوا مخاط را به انتهاي گلو انتقال مي دهند تا خلط ايجاد شود كه اين خلط بلعيده ميشود. سرفه نيز به تميز شدن مسيرهاي هوا كمك مي كند.
برونشكتازی چيست؟
برونشكتازی عريض شدن (اتساع) دائمي غير طبيعي يك يا چند مسير هوا (نايچه) است. مخاط اضافه شكل گرفته و در قسمتهايي از مسير هوا كه گشاد شده اند جمع ميشوند. مسيرهاي هواي گشاد شده با مخاط اضافه مستعد عفونت هستند.
مسيرهاي هوا در برونشكتازی
شدت برونشكتازی مي تواند بسيار متفاوت باشد. ممكن است فقط يك قسمت از مسيرهوا گشاد شده و غير طبيعي باشد. و از طرف ديگر، ممكن است مسيرهاي هواي بسياري گشاد شده باشند. اغلب افراد مبتلا بين اين دو قرار دارند.
قسمتهاي گشاد شده مسيرهاي هوا آسيب ديده و متورم مي شود. اين سبب شكل گيري افزايش مخاط ميشود كه به راحتي دفع نميشود. اين قسمتهاي مسيرهاي هوا سست تر بوده و احتمال اينكه به داخل فرو ريزد بيشتر است كه مي تواند در جريان هوا در مسيرهاي آسيب ديده اختلال ايجاد كند. شدت علائم به تعداد مسيرهاي هواي آسيب ديده و شدت آسيب ديدگي بستگي دارد. بافت ريه بعد از بخشي از مسير هوا كه به شدت آسيب ديده نيز ممكن است متورم شده و آسيب ببيند.
عوامل ايجاد برونشكتازی چيست؟
علت آن دقيقا مشخص نيست و در نيمي از موارد دليلي براي آن يافت نميشود. از هر 10 مورد 4 مورد براي آن دليلي عمده پيدا ميشود. برخي از شرايطي كه سبب آسيب مسير هوا مي شوند ممكن است سبب برونشكتازي شوند. مثالها عبارتند از:
• عفونتهاي شديد ريه مثل سل (TB)، سياه سرفه، ذات الريه يا سرخك كه در زمان عفونت مي تواند به مسيرهاي هوا آسيب برساند. بعد از آن ممكن است برونشكتازي به وجود آيد.
• شرايطي كه فرد را مستعد عفونت ها مي سازند نيز ممكن است عامل آن باشند مثل نقص سيستم ايمني.
• برخي مشكلات مادر زادي. براي مثال، مشكلي كه اختلال حرکت اوليه مژکها ناميده ميشود و بر مژكها تاثير گذاشته و و نمي توانند درست حركت كرده و مخاط ها را دفع كنند. فيبروز كيستيك مشكل ديگري است كه به ريه ها آسيب رسانده و سبب برونشكتازي مسيرهاي هوا ميشود. برخي از مشكلات نادر سيستم ايمني مي توانند سبب عفونتهاي ريه شده و به مسيرهاي هوا آسيب برسانند.
• گير كردن اشياء مثل آجيلها ممكن است سبب انسداد يك مسير هوا شده و به همان مكان آسيب مي رساند. اگر اسيد معده به بالا برگردد و در ريه فرو برده شود مي تواند به مسيرهاي هوا آسيب برساند. استنشاق گازهاي سمي نيز ممكن است سبب آسيب شود.
• برخي بيماريها كه در ديگر قسمتهاي بدن ايجاد تورم مي كنند ممكن است گاها سبب تورم و آسيب در ناي شده و منجر به برونشكتازي گردد. براي مثال: كوليت زخمي، بيماري كرون، بيماري سيلياك، آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتوی منتشر.
برونشكتازی تا چه حد رايج است؟
از هر هزار نفر يك نفر در انگلستان برونشكتازي دارد. در واقع اين رقم مي تواند بيشتر باشد چون حدود يك سوم افرادي كه به بیماری انسداد ریوی مزمن مبتلا هستند (يك مشكل ديگر بلند مدت ريوي كه سابقا برونشيت مزمن ناميده ميشد) نيز در واقع برونشكتازي به همراه دارد.
علائم برونشكتازی چيست؟
• بيرون آمدن خلط بسيار با سرفه از علائم آن است. ميزان خلط ممكن است متفاوت باشد كه به شدت آن بستگي دارد. كه با سرفه بالا آوردن مقدار زيادي خلط هر روز بسيار خسته كننده است.
• خستگي و عدم تمركز رايج است.
• تنفس با خس خس متداول است.
• برخي افراد دچار تنگي نفس مخصوصا در زمان ورزش يا فعاليت فيزيكي شديد ميشوند.
• ممكن است در زمان سرفه كمي خون از مسيرهواي متورم خارج شود. اين مقدار خون بسيار كم و گاهگاهي است. گاها، ممكن است مقدار زياد خون با سرفه بالا آورده شود.
• برخي افراد مبتلا به برونشكتازي سينوزيت مزمن (دائمي) دارند. چون برونشكتازي سبب افزايش مخاط بيني (زكام) ميشود.
• بازگشت عفونتهاي سينه رايج است چون مسيرهواي متورم با مخاط اضافه كه به راحتي دفع نميشود براي رشد و تكثير باكتري ها (ميكروبها) محيطي ايده آل محسوب ميشود. وقتي خلط عفوني شود به زرد مايل به سبز تغيير رنگ مي دهد.
شدت علائم تا حد زيادي متفاوت است:
• برخي فقط علائم خفيف داشته و به سرفه هاي متناوب عادت دارند. ممكن است گاها دچار عفونت سينه شوند اما هيچ گاه برونشكتازي در مورد انها تشخيص داده نميشود و يا سالها بعد از شروع علائم شناسايي ميشود.
• از طرف ديگر، برخي علائم جدي تر با عفونت سينه دائمي تر دارند.
• اغلب افراد مبتلا به برونشكتازی بين اين دو قرار دارند.
چگونه مي توان برونشكتازی را تشخيص داد؟
اگر علائم مشخصه برونشكتازی وجود داشته باشند، با سي تي اسكن مي توان تشخيص را تاييد كرد. سي تي اسكن مشابه آزمايش اشعه ايكس است. يك سي تي اسكن مي تواند عرض نايچه را مشخص كند. اگر نايچه گشاد شده در سي تي اسكن ديده شود برونشكتازي تاييد ميشود. اگر دليل خاصي مورد گمان باشد ممكن است آزمايش هاي مختلف ديگري پيشنهاد شود.
درمان برونشكتازی چيست؟
پزشك شما ممكن است يك يا چند درمان زير را توصيه نمايد. انتخاب گزينه هاي درمان به شدت بيماري بستگي دارد.
آنتي بيوتيكها
آنتي بيوتيكها درمان اصلي هستند. اگر برونشكتازی خفيف داشته باشيد، ممكن است گاه گاه براي دفع عفونتهاي سينه اگر اتفاق بيفتد يك دوره آنتي بيوتيك تجويز شود. اگر رنگ خلط به سبز تغيير رنگ دهد استفاده از آنتي بيوتيك ضروري نيست. اما اگر سرفه يا تنگي نفستان بدتر شد يا كلا احساس ناخوشي كرديد ممكن است پزشك آنتي بيوتيك تجويز نمايد.
اگر برونشكتازی شديدتر باشد، عفونتهاي سينه ممكن است به محض قطع مصرف آنتي بيوتكها دوباره عود كنند. در اين شرايط بايد براي جلوگيري از پيشرفت عفونت مرتبا آنتي بيوتيك مصرف كنيد. يك گزينه درمان جهنده با آنتي بيوتيك است يعني مرتبا از آنتي بيوتك در دوره هاي كوتاه مدت استفاده ميشود سپس براي مدتي مصرف قطع و دوباره دوره بعدي آغاز ميشود. يك گزينه ديگر مصرف هر روزه آنتي بيوتيك بدون انقطاع است. اخيرا، استفاده از آنتي بيوتكيها به شيوه استنشاقي (نبولايزر) رايج تر از قرصهاي آنتي بيوتيك شده است. چون بدين شيوه مي توان دوزهاي بالاي آنتي بيوتكي را مستقيما به مسيرهاي هوا رساند به طوري كه مقدار كمي از آن وارد بدن شود. اين كار عوارض جانبي احتمالي را كاهش مي دهد.
فيزيوتراپي و ديگر درمانهاي ورزشي
هدف فيزيوتراپي و ديگر درمانهاي ورزشي كمك به سرفه كردن و دفع مخاط براي بهبود سلامت كلي ريه ها است. اين عمل “درمان تميزي مسيرهوا” ناميده ميشود. اين كار به پيشگيري از شكل گيري مخاطهاي عفوني و در نتيجه عفونت سينه كمك مي كند. فيزيوتراپ تكنيكهاي مختلف تميز كردن مسيرهوا را كه براي شما مناسب تر است پيشنهاد مي دهد. عموما افراد مبتلا به برونشكتازي به اجراي درمان انتخابي تميزي مسيرهواي هوا براي 20 تا 30 دقيقه در روز تشويق ميشوند.
به علاوه، اگر بتوانيد، يك فعاليت ورزشي روزانه مثل دويدن، پياده روي سبك، شنا، رقص، اروبيك و غيره داشته باشيد نيز مي تواند به تميز كردن مخاط و حفظ سلامت شما كمك نمايد.
داروها و ايمن ساز يهاي ديگر
گاهي داروهايي كه تاثير ضدالتهابي دارند پيشنهاد ميشوند. براي مثال، داروهای مهارکننده گیرنده لکوترین مي توانند التهاب حاصل در مسيرهاي هوا به خاطر برونشكتازي را كاهش دهند. براي بررسي اين داروها نياز به تحقيقات بيشتري است.
ايمن سازي در مقابل باكتري هاي پنوموكوك و زدن واكسن آنفولانزا به صورت سالانه پيشنهاد ميشود. اين كار شانس ابتلا به برخي از انواع عفونتهاي سينه را كاهش مي دهد.
داروهاي استنشاقي
داروهاي استنشاقي برونشكتازي كه رايج هستند معمولا براي تسكين آسم و باز كردن مسيرهاي هوا استفاد ميشود.اگر تنگي نفس و برونشكتازي شديد شود (كه با نام حمله حاد شناخته ميشود) از آنها استفاده ميشود. انواع مختلفي دارند- مثل سالبوتامول استنشاقي. استروئيد استنشاقي ديگر براي برونشكتازي تجويز نميشود مگر اينكه آسم هم فرد داشته باشد.
بستري شدن
اگر علائم شما جدي شده باشد ممكن است پزشكتان توصيه كند در بيمارستان بستري شويد. تند شدن تنفس و درد علائمي هستند كه درمان در خانه ممكن است به آن جواب ندهد.
سيگار نكشيد
سيگار كشيدن شرايط را بدتر مي كند و به كساني كه سيگار مي كشند قويا پيشنهاد ميشود كه ترك كنند. همچنين، از سيگار منفعل اجتناب كنيد يعني در معرض دود سيگار قرار نگيريد.
درمان علل اصلي
همان طور كه قبلا گفته شد، از هر 10 نفر حدودا 4 نفر يك علت اصلي براي اين بيماري دارند. براي برخي از اين موارد درمان اضافه ، بسته به علت، توصيه ميشود.
جراحي
اگر فقط آسيب به بخش كوچكي به ريه سبب ايجاد علائم شده باشد ممكن است جراحي يك گزينه باشد. بريدن مسيرهواي آسيب ديده ممكن است مشكل را درمان كند. حتي اگر برونشكتازي در قسمت وسيعي باشد هم ممكن است جراحي پيشنهاد شود و همان جايي كه بيشتر آسيب ديده و مخزن مخاط و عفونت است بريده ميشود. پيوند ريه در موارد شديد مد نظر قرار داده ميشود.
دورنماي آن چيست؟
اغلب افراد مبتلا به برونشكتازی (بدون دليل اصلي) دورنماي خوبي دارند. علائم در اغلب افراد مبتلا جدي نمي شود. درمان، مخصوصا در مصرف انتي بيوتيكها چه در زماني كه عفونت به وجود آمده باشد يا اگر مصرف مداوم نياز باشد، اغلب سلامت فرد را در سطح قابل قبولي حفظ مي كند.
در برخي موارد شرايط بدتر شده و مشكلات تنفسي ممكن است به وجود آيد. در برخي موارد نادر شرايط در طول زمان بدتر شده و قسمتهاي بيشتر و بيشتري از مسير هوا مبتلا ميشود.
خونريزي از مسيرهواي آسيب ديده مي تواند تهديد كننده حيات باشد اما بسيار نادر است.
دورنما در افرادي كه برونشكتازي در نتيجه بيماري ديگر به وجود آمده به آن دليل بستگي دارد.