ترش کردن معده یا رفلاکس – احساس بازگشتن مایع تلخ از معده به دهان : احتمالا برای شما نیز پیش امده باشد که احساس می کنید که مایع تلخ یا اسید معده از معده به دهان شما برگشته است . در علم پزشکی به این اتفاق رفلاکس معده و به زبان عامیانه ترش کردن گفته می شود .
مهمترين علايم رفلاکس عبارتند از:
1. ترش کردن: يعني احساس بازگشت مايع تلخ يا ترش از معده به دهان
2. سوزش زير جناغ سينه: احساس سوزش در ناحيه اي که در شکل صفحه قبل با هاشور سبز رنگ نشان داده شده است. علاوه بر اينها, بيماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علايم ديگري هم داشته باشند. اين
نشانه ها عبارتند از: درد در زير جناغ سينه, گير کردن غذا, حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح), باد گلو و آروغ زدنهاي مکرر, جمع شدن بيش از حد بزاق در دهان و سرفه هاي مکرر بدون علت, تلخ شدن دهان و برگشت آب و موادغذايي از معده به دهان.
بايد توجه داشت که اگرچه علايم مهم «رفلاکس» ترش کردن و سوزش زير جناغ سينه هستند, اما بسياري از بيماران مبتلا به رفلاکس اين علايم را ندارند و فقط از ساير علايم ذکر شده شکايت مي کنند.
رفلاکس باعث چه مشکلاتي مي شود؟
«رفلاکس» اصولاً بيماري آزاردهنده اي است. علايم رفلاکس فرد مبتلا را آزار مي دهند و مي توانند در فعاليت ها و کارهاي روزانه او اختلال ايجاد کنند. هم چنين برخي علايم رفلاکس با بيماريهاي ديگر اشتباه
مي شوند. مثلاً درد قفسه سينه ناشي از رفلاکس با دردهاي قلبي اشتباه مي شوند. در چنين مواردي حتماً بايد بيماري خطرناکتر (در اين مورد بيماري عروق قلب) به دقت بررسي شود و از نبودن مشکل قلبي مطمئن شويم و سپس به رفلاکس بپردازيم چرا که همانطور که گفته شد «رفلاکس» عمدتاً بيماري آزاردهنده اي است نه خطرناک.
از ساير عوارض رفلاکس بروز خراشيدگي و زخم در ناحيه مري مي باشد. با تشخيص به موقع و درمان مناسب رفلاکس به راحتي مي توان اين عوارض را کنترل نمود.
چرا رفلاکس ايجاد مي شود ؟
هنوز به درستي علت ايجاد رفلاکس مشخص نشده اما به خوبي مي دانيم که برخي عوامل باعث بروز و تشديد رفلاکس مي شوند. مهمترين اين عوامل عبارتند از:
ـ پرخوري
ـ سريع غذا خوردن و کامل نجويدن غذا يا غذا خوردن با استرس و نگراني
ـ مصرف غذاهاي بسيار چرب, تند و شور
ـ مصرف ادويه و فلفل زياد, سيب زميني سرخ شده
ـ مصرف غذاهاي حاوي ادويه و سير و پياز، نگهدارنده ها نظيرسوسيس، کالباس و ساير آنچه که به (فست فود) معروف هستند (ساندويچ وپيتزا)
ـ مصرف انواع سس هاي چرب و پرنمک (به خصوص سس قرمز)
ـ مصرف مرکبات ترش (مثل پرتقال و نارنگي ترش)
ـ مصرف کافئين زياد (شکلات, قهوه, نسکافه)
ـ مصرف زياد چاي به خصوص اگر پررنگ بوده و تازه دم نباشد (به مقدار زياد)
ـ مصرف نان هايي که خمير آنها به خوبي نمي پزد مثل نان باگت, نان سفيد و نان بربري
ـ چاقي و افزايش وزن
ـ دراز کشيدن در فاصله کوتاه پس از غذا
ـ سيگار کشيدن و مصرف دخانيات
ـ مصرف الکل و نوشابه هاي گازدار
ـ استرس، فشار رواني و عصبي
– پوشيدن لباسهاي تنگ
چگونه مي توان از بروز علايم رفلاکس جلوگيري کرد؟
پرهيز از مواردي که در بالا ذکر شده است مي تواند به بهبود علايم رفلاکس و پيشگيري از بروز آن کمک کند. بنابراين خوردن غذا به اندازه, پرهيز از پرخوري, کاهش مصرف فست فود, نوشابه هاي گازدار, سس¬هاي آماده به خصوص سس قرمز و غذاهاي سنگين و بسيار چرب, کم کردن نوشيدن چاي, ترک سيگار وقليان, کاهش وزن وداشتن برنامه منظم ورزشي (حداقل روزانه 30 دقيقه پياده روي) در کاهش علايم يا پيشگيري از رفلاکس مؤثر هستند. هم چنين کنترل استرس و تعديل فشارهاي رواني در کنترل رفلاکس بسيار مؤثر است. ممکن است آدامس جويدن در بهبود علايم در بعضي افراد مؤثر باشد.
روش مناسب در برخورد با رفلاکس کدام است؟
همانطور که گفته شد رعايت برخي توصيه هاي تغذيه اي, روش زندگي مناسب و کاهش استرس مي توانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با اين روشها در مدت کوتاه علايم بهبود چشمگير نيابند بهتر است به پزشک مراجعه کنيم. پزشک معالج با توجه به علايم و انجام معاينات لازم بررسي هاي مناسب را انجام خواهد داد و درمان را شروع خواهد کرد. براساس مطالعات انجام شده در کشور ما, حدود يک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان زخم هاي معده يا اثني عشر دارند و حدود نيمي از افراد مبتلا به رفلاکس روده تحريک پذير نيز دارند. بنابراين بررسي و تشخيص و درمان مناسب بيماريهاي همزمان از اهميت به سزايي برخوردار است. همانطور که اشاره شد استرس و فشارهاي رواني از عوامل مهم تشديد و بروز رفلاکس هستند. توجه کافي به اين مطلب و در صورت لزوم برخورداري از کمک مشاورين و روانپزشکان مي تواند بسيار کمک کننده باشد. بيماري هاي کميابي هم هستند که مي توانند با علايم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما مي تواند در مواقع لزوم به بررسي و تشخيص اين موارد نيز بپردازد
درمان رفلاکس چگونه است و چه مدت طول مي کشد؟
خوشبختانه امروزه داروهاي بسيار مؤثري براي درمان رفلاکس وجود دارند. مهمترين داروهايي که به اين منظور به کار مي روند داروي امپرازول و هم خانواده هايش نظير پانتوپرازول, رابيپرازول و لانسوپرازول هستند. علاوه بر اينها داروهايي نظير رانيتيدين و فاموتيدين نيز مي توانند در برخي موارد مؤثر باشند. پزشک معالج درمان را شروع مي کند و برحسب نياز آن را ادامه خواهد داد. در بيش از نيمي از موارد فرد مبتلا به رفلاکس نياز به درمان درازمدت (سال ها) با دارو دارد. داروهايي نظير امپرازول را مي توان براي مدت طولاني (حتي سال ها) استفاده نمود. اگرچه عوارض معدودي با اين داروها گزارش شده است, اما در مجموع کنترل علايم رفلاکس در درازمدت با اين دسته داروها بسيار موفقيت آميز و مطمئن است.
آيا عمل جراحي براي درمان رفلاکس کمک کننده است؟
در بيماراني که به خوبي به درمان با دارو جواب مي¬دهند و علايم ايشان کنترل مي شود اما با کم کردن يا قطع دارو علايم بر مي گردد امکان انجام اعمال جراحي ضد رفلاکس وجود دارد.
عمل جراحي براي افرادي که پاسخ مناسبي به درمان دارويي نداده اند مناسب نيست. امروزه اين اعمال جراحي به روش لاپاراسکوپيک انجام مي شوند. انجام عمل جراحي مي تواند عوارضي داشته باشد که معمولاً کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد ميزان موفقيت عمل و نتايج درازمدت آن به طور خلاصه مي توان گفت که حدود 75% افرادي که عمل آنها موفقيت آميز بوده باشد پس از ده سال نيز مشکلي نخواهند داشت, اما در حدود 30ـ20% افراد ممکن است پس از عمل نيز مجدداً نياز به مصرف دارو داشته باشند. ضروري است قبل از تصميم به عمل جراحي با پزشک متخصص گوارش مشورت شود.