لوزالمعده یا پانکراس چیست –
لوزالمعده یا پانکراس(به انگلیسی: Pancreas) غده‌ای پهن و دراز است که در قسمت فوقانی شکم و پشت معده قرار گرفته‌است . لوزالمعده متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در قوسی از اثنی‌عشر(دوازدهه) قرار گرفته‌است . تنه لوزالمعده در پشت معده قرار دارد و دم آن تا نزدیک طحال امتداد دارد. وزن پانکراس حدود صد گرم است.
عملکرد پانکراس
پانکراس هم یک غده درون ریز(غده‌ای که ترشحات آن با نام هورمون وارد جریان خون می‌شوند) و هم یک غده برون ریز(غده‌ای که ترشحات آن به خارج از بدن هدایت می‌شود) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح می‌کند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند .
بخش برون ریز
مجرای پانکراس اغلب با اتصال به مجرای صفراوی، از طریق مجرای مشترک (CBD) صفرا و شیرهٔ پانکراس را به درون قسمت دوم دوازدهه( قسمت ابتدایی روده باریک) تخلیه می‌کند.ترشح ترشحات برونریز پانکراس توسط سیستم خودمختار پاراسمپاتیک (شاخه‌ای ازعصب واگ) که به سلولهای ترشحی ختم می‌گردند و همچنین هورمون سکرتین و هورمون کوله‌سیستوکینین کنترل می‌گردد. این هورمونها پس از ترشح کیموس معدی به دوازدهه از سلولهای انترو اندوکرین اپیتلیوم دوازدهه ترشح می‌شوند.
آنزیمهای لوزالمعده مانند آمیلاز، فسفولیپاز، لیپاز، ریبونوکلئاز و پروتئاز ( مانند تریپسینوژن ، کیموتریپسینوژن و کربوکسی پپتیداز ) و الاستاز به تجزیه شیمیایی غذا کمک می‌کنند .
پروتئازهای پانکراس، به صورت غیرفعال و داخل کیسه‌هایی میکروسکوپی (لیزوزوم) در سلولهای آسینار لوزالمعده ذخیره شده‌اند که پس از خوردن غذا با تحریک عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه می‌ریزند. سپس در آنجا به وسیله آنزیمهای آنتروکیناز که از سلولهای جدار روده آزاد می‌شوند در محیط قلیایی که به وسیله ترشحات مجاری پانکراس ایجاد می‌شود، تریپسینوژن به صورت فعال (تریپسین) درآمده سایر پروتئازها را فعال می‌کند. و آنها شروع به هضم مواد غذایی می‌کنند. البته آمیلاز و لیپاز از ابتدا فعال هستند.
اگر این آنزیمها به جای دوازدهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح پانکراتیت یا « التهاب لوزالمعده» نامیده می‌شود
بخش درون ریز
سلولهای جزیره‌ای که جزایر لانگرهانس نامیده می‌شود تولید و آزاد سازی هورمون‌های درون ریز را انجام می‌دهند. این سلولها فقط ۲٪ لوزالمعده را تشکیل می‌دهند. مهمترین هورمون لوزالمعده انسولین است ولی گلوکاگون، سوماتواستاتین و پلی پپتید پانکراسی نیز از این جزایر آزاد می‌شوند.
پائین بودن غلظت گلوکز در خون، اسیدهای آمینه، کاتکول آمینه‌ها، تحریک عصبی سمپاتیک و کوله‌سیستوکینین همگى باعث آزاد شدن گلوکاگون مىشوند هیپرگلیسمى و انسولین آن را مهار مىکنند.
مهمترین عملکرد انسولین این است که واکنش‌هاى آنابولیک بر روى کربوهیدرات‌ها، چربىها، پروتئین‌ها، واسیدهاى نوکلئیک را تحریک مىکند.