لومبار پانکچر چیست

لومبار پانکچر یا نمونه مایع مغزی نخاعی چیست –

 لومبار پانکچر اقدامی است که برای تشخیص مننژیت و بیماری های سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع به کار می رود.

لومبار پانکچر یا پونکسیون لومبار یا Lumbar Puncture چیست؟
لومبار پانکچر اقدامی است که طی آن از مایع مغزی نخاعی (cerebrospinal fluid) نمونه تهیه می شود. مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی است که مغز و نخاع را احاطه کرده است و این دو را تغذیه و حفاظت می کند. در بیماری های مغزی و نخاعی و عفونت ها و سرطان ها، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این ماده تغییر می کند و با آزمایش روی آن می توان به تشخیص قطعی در مورد بیماری رسید. مثلا مننژیت که التهاب و عفونت پرده مننژ است (پرده ای که مغز و تخاع را می پوشاند) با نمونه مایع مغزی نخاعی به خوبی و به سرعت تشخیص داده می شود.

لومبار پانکچر (lumbar puncture) چطور انجام می شود؟
در اکثر موارد لومبار پانکچر به صورت اورژانس برای تشخیص فوری مننژیت صورت می گیرد. در برخی موارد به صورت خارج بیمارستانی برای مقاصدی دیگر انجام می شود.
معمولا، روی یک تخت به پهلو باید دراز بکشید و زانوهای خود را به سینه بچسبانید و بغل کنید (شبیه جنین در شکم مادر). برخی موارد باید ایستاده و بر روی تخت خم شوید. پزشک انتهای کمر و پشت شما، جایی در انتهای ستون فقراتتان را با ماده ضدعفونی تمیز می کند. سپس مقداری بیحس کننده به زیر پوست منطقه ای بین 2 مهره (vertebrae) از ستون فقرات پایینی تزریق می کند تا منطقه به خوبی بی حس شود.
پزشک یک سوزن را وارد منطقه بین دو مهره انتهایی می کند و وارد فضای ستون مهره ها که حاوی مایع مغزی نخاعی (CSF) است می شود. به دلیل بی حسی اکثرا دردی حس نمی کنند ولی ممکن است به دلیل ورود سوزن کمی احساس فشار بکنید. برخی افراد نیز وقتی سوزن وارد می شود احساس تیز و تیر کشنده ای در پشت و پاهای خود می کنند.
مقداری از مایع مغزی نخاعی از طریق سوزن وارد شده، به بیرون نشت می کند که پزشک آن را با ظرف مخصوص نمونه گیری جمع می کند. در ابتدا پزشک ظاهر، رنگ و قوام مایع مغزی نخاعی یا همان CSF را چک می کند و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه می فرستد. در آزمایشگاه مایع CSF زیر میکروسکوپ برای پیدا کردن باکتری یا میکروب خاصی مشاهده می شود. همچنین مقدار گلوکز (قند) و پروتئین و سایر مواد شیمیایی در مایع مغزی نخاعی سنجیده می شود. در پاره ای از موارد پزشک نیاز دارد تا فشار مایع مغزی نخاعی را اندازه گیری کند. در این موارد لوله ای خاص به انتهای سوزن متصل می شود که می تواند فشار مایعات را اندازه گیری کند.
سوزن حدود 1 تا 2 دقیقه در بدن می ماند و به محظ دریافت مایع مغزی نخاعی به اندازه کافی، سوزن خارج می شود و مکان سوزن زده شده پانسمان می شود.

لومبار پانکچر چه عوارض و مشکلاتی به همراه دارد؟
برخی افراد بعد از انجام لومبار پانکچر سردرد می گیرند که طی چند ساعت از بین می رود. بهتر است بعد از انجام آزمایش حدود چند ساعت دراز بکشید تا سردرد نگیرید. سایر مشکلات احتمالی لومبار پانکچر نادر است مثلا، عفونت یا خونریزی محل سوزن یا خروج مقدار بیشتری از مایع مغزی نخاعی. آسیب به نخاع در لومبار پانکچر بسیار نادر است و معمولا اتفاق نمی افتد.