اطلاعاتی درباره سنگهای ادراری اسید اوریکی

اطلاعاتی درباره سنگهای ادراری اسید اوریکی -سنگ های ادراری برحسب محل آن ها به 3 دسته بررگ تقسیم می شوند: سنگ کلیه، سنگ حالب و سنگ مثانه. عامه مردم سنگ های ادراری به نام سنگ کلیه می شناسند. شایع ترین سنگ های ادراری، سنگ های کلسیمی هستند.

تقسیم‌بندی دیگری نیز برای سنگ های ادراری وجود دارند و آن بر حسب دیده شدن آن ها در رادیوگرافی است. اگر در ترکیب سنگ، کلسیم وجود داشته باشد، حاجب اشعه ایکس می شود و در رادیوگرافی دیده خواهد شد که کلا به آن ها سنگ های حاجب گفته می شود. اگر در ترکیب سنگ کلسیم وجود نداشته باشد، در نتیجه حاجب اشعه ایکس نخواهد بود و نمی توان آن را با رادیوگرافی تشخیص داد. این گونه سنگ ها را سنگ های غیرحاجب می نامند که آن ها را با سونوگرافی تشخیص می دهند. شایع ترین سنگ های غیرحاجب، سنگ های اسید اوریکی می باشند.

اهمیت سنگ های اسیداوریکی در 2 موضوع است:

• با رعایت رژیم غذایی و مصرف دارو از عود این سنگ ها به مقدار زیاد می توان جلوگیری کرد.

• برخلاف سنگ های کلسیمی با تجویز دارو می توان تعداد قابل ملاحظه ای از این سنگ ها را حل کرد.
وقتی غلظت یک ملحی در ادرار از میزان مشخصی می گذرد دیگر آن ملح نمی تواند در ادرار به شکل محلول باقی بماند و در نتیجه رسوب می کند و هسته اولیه سنگ را تشکیل می دهد. جنس سنگ های اسید اوریکی اکثرا از پورین می باشد. پروتیین ها مانند گوشت سرشار از پورین می باشند.

پورین در بدن شکسته و به تعدادی محصول مختلف تبدیل می شود. یکی از محصولات شکسته شدن پورین، اسید اوریک است. اگر pH ادرار پائین بیاید (ادرار اسیدی شود) فرآورده های ناشی از شکسته شدن پورین در ادرار رسوب کرده و سبب تشکیل سنگ های اسید اوریکی می شوند. گاهی بر روی هسته اولیه که اسید اوریک می باشد، کلسیم رسوب کرده و ایجاد سنگ های کلسیمی را می کند. اسیداوریک یک اسید ضعیف است.

وقتی غلظت اسید اوریک ادرار از میزانی که قابل حل در ادرار است، عبور می کند، شروع به رسوب در کلیه ها می کند. این میزان اسید اوریک قابل حل، رابطه مستقیم با pHادرار دارد. اسیداوریک یک ماده نسبتا نامحلول است. میزان غلظت آن در ادرار رابطه مستقیم با میزان آن در رژیم غذایی دارد. اسید اوریکی که مصرف می شود از روده ها جذب خون شده و سپس وارد کلیه می شود و توسط لوله های کلیوی داخل ادرار ترشح می شود. مقداری از اسید اوریک ترشح شده مجددا توسط همان لوله های کلیوی جذب خون می شود؛ بنابراین با 3 مکانیسم زیر سنگ های اسیداوریکی تشکیل می شوند:

• مصرف بیش از حد پورین که منجر به تولید مقادیر زیادی اسید اوریک می شود.

• ترشح بیش از اندازه اسید اوریک توسط لوله های کلیوی

• کاهش جذب مجدد اسید اوریک توسط لوله های کلیوی
میزان شیوع سنگ اسید اوریکی در شهرها بیشتر از روستاها است. افرادی که پروتیین زیاد مصرف می کنند، بیشتر مبتلا به سنگ های اسید اوریکی می شوند.

به علت تفاوت زیاد در میزان مصرف پروتیین در نقاط مختلف دنیا، شیوع سنگ های اسید اوریکی نیز در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. سنگ های اسید اوریکی در سفیدپوستان بیشتر از سیاه پوستان و در مردان بیشتر از خانم ها دیده می شوند.

حدود 10 درصد سنگ های کلیوی را سنگ های اسید اوریکی تشکیل می دهند. از خصوصیات سنگ های اسید اوریکی عود آن است. سنگ های اسیداوریکی موقعی تشکیل می شوند که pH ادرار کمتر از 5/5 می شود؛ بنابراین یکی از راه های جلوگیری از عود سنگ های اسیداوریکی، افزایش دادن pH ادرار یا قلیایی کردن ادرار است. اگر ما pHادرار را با تجویز مواد قلیایی به 5/6 – 6 افزایش دهیم، بسیاری از سنگ های اسید اوریکی موجود حل خواهند شد. هر ماه 1 سانتی‌متر از این سنگ ها را می توان با تجویز دارو حل کرد.

علل تشکیل سنگ های اسیداوریکی:

برخلاف سنگ های کلسیمی که در تعداد قابل توجهی از آن ها با بررسی نمی توان علت خاصی را مشخص کرد، اگر در بیمارانی که دارای سنگ های اسیداوریکی هستند بررسی انجام دهیم، اکثرا علتی یافت خواهد شد. مهم ترین علل تشکیل سنگ های اسیداوریکی به قرار زیر هستند:

• حجم ادرار اندک

• رژیم غذایی سرشار از پروتیین حیوانی

• اختلالات متابولیک که منجر به ورود مقادیر زیادی اسیداوریک به ادرار می شوند.

• بعضی بیماری ها که سبب تشکیل سنگ های اسید اوریکی می شوند، مهم ترین آن ها عبارتند از:
o بیماری نقرس که ناشی از وجود پروتیین بیش از حد در جریان خون می باشد.
o دیابت نوع 2: این بیماران ادرار به شدت اسیدی دارند و در ادرار اسیدی، سنگ های اسیداوریکی به راحتی تشکیل می شوند.
o اسهال مزمن
• مصرف مشروبات الکلی که سبب تشکیل مقادیر زیادی اسید اوریک در ادرار می شوند.
• بعضی از انواع کم خونی ها
• سرطان ها
• مسمومیت باسرب، مثل کارگرانی که در باطری سازی کار می کنند.
• عدم مصرف غذا به مدت زمان طولانی
• بعضی فاکتورهای ارثی
• کاهش سیترات ادرار

تشخیص و بررسی
برای تشخیص سنگ های اسیداوریکی از مجموعه ای از اقدامات پاراکلینیک استفاده می شود. برای اثبات وجود سنگ از سونوگرافی و عکس رنگی از کلیه ها استفاده می شود. بررسی های آزمایشگاهی باید مختص این بیماران باشد. مهم ترین اقدام، اندازه گیری میزان اسید اوریک ادرار 24 ساعته و میزان اسید اوریک سرم می باشد. اگر بتوانیم سنگ اورات بدست بیاوریم، باید آن را جهت تجزیه به آزمایشگاه فرستاد.

درمان بیماران مبتلا به سنگ های کلیوی اسید اوریکی
• اولین قدم قلیایی کردن ادرار و رقیق نمودن ادرار (توسط مصرف آب زیاد) می باشد. اورات سدیم 15 بار بیشتر از اسید اوریک در ادرار قابل حل است. اگر pH ادرار 8/6 باشد، اورات سدیم ادرار 10 بار بیشتر از اسید اوریک ادرار می شود و اگر pH ادرار به 8/7 افزایش یابد، اورات سدیم ادرار 100 برابر اسید اوریک ادرار می شود.
• باید حداکثر تلاش را کرد که سنگ در داخل کلیه تشخیص داده شود. چون آن جا می توان به راحتی سنگ شکن انجام داد. به خصوص در سنگ های اسید اوریکی می توان با تجویز داروهای به خصوصی، سنگ را در داخل کلیه حل کرد. اگر سنگ از کلیه خارج و وارد حالب شود هم درد فوق العاده شدید ایجاد می کند و هم این که سبب آسیب کلیه شده و باید خارج گردد. سنگ های کوچک تر از 6 میلی متر معمولا خود به خود و یا به کمک دارو دفع می شوند ولی سنگ های بزرگ تر معمولا نیازمند مداخله جراحی هستند.
پیشگیری: از تشکیل سنگ های اسید اوریکی به راحتی می توان جلوگیری کرد. برای جلوگیری از عود سنگ های اسید اوریکی 3 اقدام زیر اساسی می باشند:
• قلیایی کردن ادرار با مصرف مواد بخصوص
• افزایش حجم ادرار به حداقل 3 لیتر در روز
• اجتناب از خوردن موادی که سرشار از پورین هستند. مواد غذایی زیر حاوی پورین زیاد می باشند:
o پروتیین ها
o جگر
o مرغ و ماهی
o اسفناج
o نخود فرنگی
o حبوبات
o مارچوبه